Wat is een huisstijl-handboek en wat moet erin? + een stukje geschiedenis

Een huisstijl-handboek speelt een cruciale rol bij het waar­borgen van de uitvoe­ring van de huisstijl. Het moet ervoor zorgen dat de visuele elemen­ten van een merk de juiste sfeer mee­krijgen. Het huisstijl-handboek is bijna net zo belang­rijk als de huis­stijl zelf.

Laten we daarom onze reis tijdens deze ‘Zomer van het Logo en de Huisstijl’ onder­breken voor een uitstapje naar deze belang­rijke gids. We zoomen niet alleen in op wat het is en wat er min of meer alle­maal in moet, maar werpen ook een blik op de geschie­de­nis en de ont­wik­ke­ling ervan.

Onderstaande boxen overslaan

 

Inleiding
Wat is een huisstijl‑handboek?

Onze definitie

Een huisstijl-handboek bestaat uit richtlijnen en voorbeelden voor het consis­tent gebruik van de visuele elementen die de huisstijl vormen en moet daarmee de kwaliteit en de impact van de huisstijl waarborgen.

Wij weten dat je woorden als huisstijl-handboek ook aan elkaar mag schrijven, maar doen dat ‘online’ om 2 wel­­over­­wogen redenen niet.  Lees meer.

---

Met andere woorden

In een huisstijl-handboek vind je alle infor­matie terug die nodig is om sturing te geven aan het juiste gebruik van de huisstijl. Deze gids, manual, draaiboek, et cetera, bevat de nodige richt­lijnen en voor­beel­den om de visuele elemen­ten die de huisstijl vormen op de juiste manier ten opzichte van elkaar te gebruiken.

Alles dat bepaald is voor de huisstijl, moet hier­in terug te vinden zijn. Je kunt dan denken aan alle logo’s, kleuren, letter­typen, andere visuele – grafische – elementen, beeld­gebruik, stramie­nen (lay-out), et cetera.

Het waarom

Het handboek moet ervoor zorgen dat zowel interne als externe eindgebruikers ervoor kunnen zorgen dat wat ze produceren, ook werkelijk in lijn is met de huisstijl. Zo zou het huisstijl-handboek een consis­tente en herken­bare presen­tatie van het merk in alle commu­ni­catie-uitingen (moeten) waarborgen.

Synoniemen

Voor de term huisstijl-handboek zijn tien­tallen syno­niemen te vinden en te bedenken, maar je moet oppassen dat je niet te snel over­stapt op syno­niemen voor de Brand Guide. Net als er overlappingen en verschil­len zijn tussen de huis­stijl en corpo­rate iden­tity, zijn die er tussen het huisstijl-handboek en de brand guide.

Maar welke termen zou je tegen kunnen komen? Termen die niet teveel rich­ting de brand guide gaan of te gekunsteld worden? Heel veel verder dan brand style guide, design-gids, design manual, design-richtlijnen, huisstijl-richtlijnen en stijlgids komen wij niet, maar erg blij worden we hier ook niet van.

 

De geschiedenis van het huisstijl‑handboek

Toen eind 19^e eeuw door de industriali­satie produ­centen zich steeds vaker en duide­lijk moesten gaan onder­scheiden van hun concur­renten, kwamen er steeds meer logo’s en huisstijlen.*

Niet veel later werd ook de nood­zaak duide­lijk van een gids die de richt­lijnen voor het gebruik van deze visuele elemen­ten zou bevat­ten. Grafisch ontwer­pers ontfermden zich niet meer alleen over het ontwerpen van de visuele elementen, maar begonnen ook voor de huisstijl-handboeken te zorgen.

* Tijdens onze ‘Zomer van het Logo en de Huisstijl’ zullen we ook nog een reis terug in de tijd maken en inzoomen op het ontstaan van logo’s. Wil je dit niet missen? Meld je dan direct even aan voor de gratis e‑mailalert en ga deze zomer mee op reis.  Klik hier.

---

Het merkenlandschap kreeg vorm

Naarmate de visuele commu­ni­ca­tie steeds belang­rijker werd, begonnen grote orga­ni­sa­ties meer geavan­ceerde huisstijl-handboeken te ontwik­ke­len. We zijn nu halverwege de vorige eeuw aanbeland, een tijd die zich tekent door de opkomst van de merk­identiteit en corpo­rate branding.

Deze handboeken dienden als een referentie voor zowel interne mede­werkers als externe part­ners en begon de vorm aan te nemen van de huisstijl-handboeken zoals we die nu nog kennen.

Hoe belangrijker merkidentiteiten werden, hoe geavanceerder de huisstijl-handboeken werden.

Als deze handboeken werden verspreid, dan was dat vaak als druk­werk. Deze hand­boeken waren door­gaans geen pocket­boekjes en werden of over­han­digd of anders per post verstuurd.

Bij deze handboeken zat vaak ook grafisch (foto)materiaal van de grafische elemen­ten dat diende als ‘origineel’ om met grafische (technische) camera’s duplicaten – foto­grafische repro­duc­ties – op het gewenste formaat te maken.*

We zouden graag ook uitleggen hoe de letters mee werden gestuurd of hoe men daaraan kwam, maar misschien moet je dat verhaal maar op Wikipedia lezen. Ga naar zetmachines, Monotype letter­typen, Monotype imaging en Letraset.

* Deze camera’s waren uitge­rust met lenzen en belich­tings­systemen om nauw­keurige, heldere en scherpe opnamen te maken en het resul­taat stond vaak op trans­parant plastic foto­materiaal. Dit kon vervolgens weer worden gebruikt voor bijvoor­beeld het produ­ceren van druk­platen voor druk­werk. Met de komst van digitale techno­lo­gieën werden grafische camera’s geleide­lijk vervangen door scan­ners en digitale beeld­vormings­systemen. Hier­mee konden logo’s en andere grafische elemen­ten gemakke­lijker digitaal worden vast­gelegd en bewerkt, wat de work­flow ten goed kwam. Deze work­flow werd een stuk flexi­beler en efficiënter. Dit is ook de tijd dat men begon met bestaande logo’s te digitali­seren en te ver­sprei­den op een manier waarop dat nu min of meer nog steeds gaat. We zijn erg nieuws­gierig wat kunst­matige intelli­gentie (AI) hier­in de komende jaren gaat veranderen.

---

En toen deed de digitalisering zijn intrede

Met de opkomst van digitale media evo­lu­eerden de huisstijl-materialen ingrijpend. Logo’s, fonts en bijvoor­beeld stramienen (sjablonen) voor de grafische opmaak werden nu op een of meer­dere floppy-disks mee­ge­le­verd. Al snel volg­­den dragers als USB-sticks, cd’s en dvd’s.

In vooruitstrevende gevallen konden de bestan­den via een ftp-server worden gedownload. Dit is het principe waarop WeTransfer ook is gebaseerd.

En toen het internet eenmaal goed en breed ingeburgerd raakte, werden de handboeken steeds minder vaak in print verspreid. Lang­zaam maar zeker werden ze van hun troon gestoten door digitale (online) huisstijl-handboeken. Dit is hoe huisstijl-handboeken nu nog steeds het vaakst voor­komen. Dus laten we daarop eens verder inzoomen.

 

Online variant huisstijl‑handboek

Dankzij de inburgering van het internet is de geprinte versie van het huisstijl-handboek bijna overal vervangen door de digitale variant. Deze hand­boe­ken staan vaak online en in veel gevallen is dat op een apart deel van de website van het merk. Dat deel is dan alleen toe­­ganke­lijk voor insiders en geno­dig­den. Zij krijgen dan een persoon­lijk wacht­woord en een inlogcode.

Met de online versie van het huisstijl-handboek kun je direct aan de slag. Dat is totaal andere koek dan een eeuw geleden.

Op deze centrale en gemak­ke­lijk toe­ganke­lijke bron vind je naast de nodige infor­matie, voor­beel­den en richt­lijnen, ook tal van bestanden als alle logo’s, fonts, templates, et cetera. ‘Bijna alles’ dat nodig is voor de pro­duc­tie en uit­voe­ring van de huisstijl-richtlijnen is aanwezig én direct te down­loaden en te gebruiken.

Zo worden bijvoor­beeld bij het tabje ‘logo’ de voor­beel­den, de richt­lijnen en de bestan­den overzichtelijk geplaatst. Hier­door is alles wat je weten wilt en nodig hebt met betrek­king tot het logo snel voor­handen en verwerkbaar.

---

Bijna alles, want je moet niet alles voor willen zijn

We schreven zojuist met opzet ‘bijna alles’, want het is van te voren nooit geheel in te schatten wat er in de toekomst nodig gaat zijn. Bovendien is dit met betrekking tot de kosten ook niet altijd slim. Je gaat dan tijd investeren in zaken ontwik­ke­len waarvan de kans dat je ze daad­werke­lijk gaat gebrui­ken vrij klein is.

Maar geen paniek, want een ingewijde én toegewijde – niet al te eigenwijze – grafisch ontwerper, dtp’er, content-producent, et cetera, moet aan de hand van bestaande voor­beel­den eenvoudig een nieuwe variant kunnen maken.

Om kosten te besparen, moet je ook durven vertrouwen op grafisch ontwerpers die op basis van bestaande onderdeel en richtlijnen nieuwe varianten kunnen maken.

Met een slim opgezet systeem zou deze variant vervolgens als voor­beeld en mis­schien wel als template voor toekomstig gebruik kunnen worden toege­voegd. Hier­voor is dan wel een beheer­der nodig. Uiteraard brengt ook dit kosten met zich mee, maar het is aan de orga­ni­sa­tie om te bepalen wat nodig is en op de langere termijn kosten­besparend is.

Het belang om dit goed te organiseren weegt voor een groot wereld­wijd concern waar in ieder land een bureau zorgt voor de lokale merk­elementen, natuur­lijk veel zwaarder dan voor een lokale onder­nemer met 1 partij die voor alle merk­elementen zorgt.

Toch moeten in onze optiek ook deze partijen altijd zorgen dat ook 3^e partijen ermee moeten kunnen werken. Je weet maar nooit wat de toekomst brengt. Let dus ook altijd op de auteurs­rechten, om proble­men later te voorkomen.

---

Benamingen

Voor online versies van huisstijl-handboeken worden verschil­lende bena­mingen gebruikt. Omdat dit vaak door internationale concerns wordt ingezet, zijn de meeste termen Engels en zie je ook vaak de term ‘brand’ (merk) terugkomen. We noemen er een paar.

 

• Brand portal;
• brand identity hub;
• brand toolkit;
• digital brand book;
• online brand guide.

 

Wat moet er in het huisstijl-handboek worden opgenomen?

Hieronder volgt een lijst met onder­delen die in de meeste huisstijl-handboeken voor­komen. Ze vormen min of meer vaste onder­delen. Toch is de inhoud flexibel en kan ieder merk hieraan niet alleen zaken toevoegen, maar ook weglaten.

Een merk moet opnemen wat nodig is om zijn huis­stijl handen en voeten te geven en om de consis­tentie en herken­baar­heid ervan te waarborgen.

Zorg voor een logisch overzichtelijke indeling

Daarnaast moet alles een logische inde­ling krijgen. Eind­gebruikers moeten – net als op een web­site en in een app – vrijwel zonder na te denken hun weg kunnen vinden. En bedenk hier­bij dat wat jij logisch vindt, niet voor ieder­een logisch hoeft te zijn. Daarom is ook het testen van het huisstijl-handboek op gebruiks­vriendelijkheid belangrijk.

---

Onderdeel #1
Logo’s

Richtlijnen hoe het logo, beeld­merk en/of woordmerk gebruikt moeten worden.

Bijvoorbeeld:

• De voorgeschreven maten (vaak in procenten).
• Op welke achtergrond het logo wel en niet mag worden gebruikt.
• Hoeveel witruimte of vrije ruimte er mini­maal omheen moet zijn. Het logo moet natuur­lijk wel altijd duide­lijk zichtbaar zijn en dat lukt meestal niet als het contrast en/of de afstanden met andere elemen­ten niet groot genoeg zijn.

Zijn er meerdere varianten? Dan moet dit voor iedere variant duide­lijk zijn en het moet dan natuur­lijk ook duide­lijk zijn welke variant waar­voor gebruikt moet worden.

Daarnaast moeten misschien ook de favicon en de Twibbon worden opgenomen.

---

Onderdeel #2
Kleuren

Alle kleuren – hoofd- en steunkleuren – en daar­van alle varianten voor het gebruik op uiteenlopende soorten media moeten worden gedocumenteerd.

Naast druk- en schermkleuren worden vaak ook de mengkleuren voor bijvoor­beeld het schilder­werk van de gevel opge­no­men. Wordt het wagen­park gewrapt of bestickerd? Dan behoren ook die kleurcodes voor het beno­dig­de mate­riaal te worden benoemd. Hetzelfde geldt voor bedrijfskleding.

Bovendien moet worden aange­geven welke kleur waarvoor bedoeld is. Denk aan de kleur voor de tekst­koppen en de gewone teksten, de kleur(en) voor bepaalde kleur­vlakken, de kleur voor de raamkozijnen, de strop­dassen, et  cetera.

---

Onderdeel #3
Typografie

Welk lettertype (font) in welke grootte en met welke inter­linie* en spatië­ring* moet waar­voor worden gebruikt?

Koppen, intro’s, platte teksten, bijschriften, et cetera; ze moeten alle­maal worden omschre­ven. Dit kan per medium verschi­llen. Een verpakking vraagt bijvoor­beeld vaak om andere letter­groottes dan een advertentie.

Daarnaast worden niet altijd hele font-families gebruikt. Geef ook dit duide­lijk aan.

* Interlinie staat voor regelafstand(en) en spatiëring voor de horizon­tale ruimte tussen de letters en/of woorden. De grootte van de letter is vaak van invloed op de spatiëring.

---

Onderdeel #4
Beeldmateriaal

Ook beelden – fotografie, illus­tratie en video – zorgen voor herken­ning van het merk. speci­fieke karakteristieke afbeel­dingen, illus­tra­ties en grafische elemen­ten kunnen worden gebruikt om de huis­stijl aan te vullen en te ver­ster­ken. Dit wordt ook wel beeld­taal genoemd.

Hierin moeten dan wel duide­lijke keuzes worden gemaakt. De richt­lijnen voor de productie en het gebruik van beelden horen dus ook in het hand­boek thuis.

Een foto is een foto, maar wie verder kijkt, zorgt voor de juiste sfeer in de beelden.

Bij fotografie gaat dit vaak over facto­ren als belich­ting, com­po­sitie, kleur­gebruik, scherpte/diepte en de alge­he­le sfeer die de foto’s moeten uitstra­len. Het kan ook betrek­king hebben op de keuze voor profes­sio­nele foto­gra­fie, stock­foto’s of andere bronnen van visueel materiaal.

Ook kunnen er binnen de huis­stijl speci­fieke thema’s, onder­werpen of visuele elemen­ten bedacht en ontwik­keld zijn. Dit gaat bijvoor­beeld over wat er op de foto moet en de uit­stra­ling van de foto. Het kan betrekking hebben op welke mensen (model­len), locaties, objec­ten, dieren of zelfs over de filters en/of bewer­kingen. De instruc­ties kunnen varië­ren per doelgroep.

Hetzelfde principe geldt voor illus­tra­ties en bewe­gende beel­den. Sowieso is het tegen­woordig niet uitzonder­lijk als deze elemen­ten ook kunnen bewe­gen. Daar­naast kan er met kunst­matige intelli­gen­tie (AI) worden gewerkt en kunnen er speci­fieke richt­lijnen zijn voor bijvoor­beeld hoe de juiste sfeer te verkrijgen via de prompts (opdrachten).

---

Onderdeel #5
Andere visuele elementen

Voor meer visuele impact kun je naast de vaak belang­rijkste visuele com­po­nenten als logo’s, kleuren en letter­typen bij visuele elemen­ten ook denken aan grafische vormen, lijnen, patro­nen en (een­vou­dige) illustraties.

Dit kan bijvoor­beeld ook betrek­king hebben op hoe er wordt omge­gaan met witruimte en vlak­verde­ling. Bij goedkope huis­stijlen of minder ervaren ontwer­pers wordt dit vaak over het hoofd gezien, maar ook dit soort com­po­nenten zorgen voor herken­ning, rust en dus vertrouwen.

Sterke merken beperken zich niet tot logo’s, kleuren en letter­typen, maar zetten tegenwoordig ook andere elementen in voor de beleving van het merk.

Deel deze elementen samen met de voor­beel­den en richt­lijnen voor hoe deze elemen­ten in combi­natie met en tot elkaar moeten worden gebruikt.

---

Onderdeel #6
Stramienen

Voor drukwerk en digitale media als bijvoor­beeld de PowerPoint, moeten in het huisstijl-handboek stramie­nen voor de opmaak (lay-out) worden opge­nomen. Dit helpt bij de posi­tio­ne­ring van tekst, afbeel­dingen en andere elemen­ten, want ‘ook’ de inde­ling van het medium zorgt voor herken­ning, rust en dus vertrouwen.

Omdat websites en apps in de regel uniek zijn, hoeven hier­voor door­gaans geen stra­mie­­nen te worden opge­nomen. Hoeft niet, maar mag wel. Deze stra­mie­nen zijn vaak al verwerkt in de tem­plate van de web­site en/of app.

Toch kan vastleggen lonend zijn. Het stra­mien kan zomaar de basis zijn voor andere online-uitingen als de digi­tale nieuwsbrief.

---

Onderdeel #7
Voorbeelden

Een huisstijl-handboek bestaat vooral uit visuele voor­beel­den hoe de huis­stijl wordt toege­past. Deze voor­beel­den kunnen worden verge­zeld van visuele richt­lijnen. In de regel is het: hoe meer, hoe beter, maar zorg wel dat het niet te chaotische wordt.

Waar nodig kan dit worden aangevuld met uitge­schre­ven richt­lijnen (zie ook Onder­deel #9), maar besef dat niet ieder­een alle teksten leest.

---

Onderdeel #8
Digitale ‘downloadbare’ bestanden

Een goed huisstijl-handboek bevat álle denk­bare en bruikbare down­load­bare bestan­den die nodig zijn voor de visuele eind­resul­taten van de huisstijl.

---

Onderdeel #9
Richtlijnen

Zoals we bij Onderdeel #7 al schreven, moet het huisstijl-handboek voor­zien zijn van visuele voor­beelden hoe de huis­stijl wordt toege­past en deze waar moge­lijk verge­zeld worden van visuele richtlijnen.

Waar nodig kan dit worden aan­ge­vuld met uitge­schreven richt­lijnen, maar besef dat niet ieder­een alle teksten leest. Zeker visueel ingestelde mensen als grafisch ontwer­pers, zullen niet snel teksten lezen, maar eerder het beeld bestuderen.

Zorg per onderdeel voor speci­fieke richt­lijnen en regels voor:

• de manier waarop dit onderdeel moet worden gebruikt;
• hoe dit onderdeel zich verhoudt tot andere visuele elementen.

Denk hierbij ook aan infor­ma­tie over de bumpers (intro’s en outro’s) voor video’s.

---

Onderdeel #10
Licenties

Licenties hebben betrekking op de rechten en toe­stem­mingen die nodig zijn voor het gebruik van bepaald mate­riaal in de huis­stijl. Dit kan bijvoor­beeld inhou­den dat letter­typen, afbeel­dingen of andere visuele elemen­ten speci­fieke licen­ties verei­sen om werke­lijk te gebruiken.

Het huisstijl-handboek kan richt­lijnen bevat­ten over welke licen­ties nodig zijn en hoe deze verkre­gen kunnen worden. Daar­naast kunnen ook de voor­waarden voor gebruik worden gedeeld. Sommige letter­typen mogen bijvoor­beeld wel gedeeld worden voor gebruik voor het merk, maar de eind­ge­brui­ker mag het dan bijvoor­beeld niet voor andere doel­einden gebruiken.

Om juridische proble­men te voor­komen en de integri­teit van het merk te behou­den, is het belang­rijk om licen­ties correct te behe­ren en de regels te respecteren.

Plaats de infor­ma­tie over de licen­ties op logische wijze bij het onder­deel waarop deze betrek­king heeft.

Onderstaande box overslaan

 

Aan de slag

Een consistente huisstijl is van cruciaal belang voor het opbou­wen van een sterk merk. Het biedt herken­baar­heid, versterkt de merk­identiteit en zorgt voor een samen­hangende merk­beleving. Door gebruik te maken van een huisstijl-handboek waar­borg je consis­tentie in alle visuele uitingen van het merk.

Door het huisstijl-handboek online als een ‘portal’ op te zetten, maak je deze niet alleen voor ieder­een zeer toe­ganke­lijk, maar ook een­vou­dig om ‘direct’ mee te werken en snel te raad­plegen. Dus: hop, hop, aan de slag… al is het maar in je hoofd. Het is natuur­lijk wel vakantietijd!

Daarnaast is het misschien toch wel verstan­dig, effec­tief of gewoon een heel goed plan om na de vakantie profes­sio­nele zorg hier­bij in te scha­ke­len. Daar zijn we voor. Boven­dien kan dit beginnen met een gratis Content Care Consult en lees ook de box hier­onder even door.

---

Toekomstplannen

In volgende blog­artikelen in deze luch­tige én fas­ci­ne­rende serie van de ‘Zomer van het Logo en de Huisstijl’ nemen we je verder mee op reis. We reizen verder door de boeiende wereld van visuele identiteiten.

Dompel jezelf deze zomer onder in een zee van creativiteit en zet het merk in het zonnetje!

We komen langs nog meer inspi­re­ren­de inzich­ten en prak­tische tips en delen steeds meer mooie reis­verhalen. We steken vanaf hier over naar Corpo­rate Iden­tity en Merk­wereld en gaan zo rich­ting Dopa­mine en Merk­beleving. Daar­na vervol­gen we onze reis rich­ting onze hoofd­bestem­ming: het wereld­beroemde Logo.

Excursie of uitstapje gemist? Of verder inzoomen?

Dan vind je het overzicht met alle verslagen hier.

Hoe zorg je dat je verder niets meer mist?

Wil je deze en andere blogartikelen om van het merk, de web­site en/of de app een succes te maken niet missen? Dan is het geen slecht idee om je onder­aan direct even aan te melden voor de gratis e‑mailalert. Tenminste, als je dat nóg niet gedaan hebt. Je ontvangt dan van ons een melding wanneer er een nieuw artikel online staat.

Zo mis je niets en zien we jou hier binnen­kort weer terug. Tot gauw!

---

 

Mis nooit meer een artikel met onze gratis e‑mailalert

Wil jij op de hoogte blijven van het laatste nieuws, de trends, tips en andere interes­sante infor­matie op het gebied van branding, content-marke­ting, zake­lijk blog­gen, conversie-opti­mali­satie, SEO en alles daar­om­heen? Meld je dan direct even aan voor onze gratis e‑mailalert.

Aanmelden

Ook wij gaan vertrouwelijk om met persoonsgegevens.

---

---

<< Direct terug naar home